Każda bardziej popularna dyscyplina sportu posiada swoje statystyki w których często zapisywane są rekordy zarówno te jak najbardziej poważne jak i nieraz zupełnie błahe a nawet śmieszne. Szachy są dyscypliną wielowymiarową a więc również dorobiły się sporej liczby bardzo różnorakich rekordów, spróbujmy je teraz usystematyzować i opisać. Rekordy opisane pogrubioną czcionką oznaczają, że wpisano je do Księgi Guinness’a.

1.Najsilniejszym szachistom wszechczasów jak dotąd uznawany jest Rosjanin żydowskiego pochodzenia urodzony w Azerbrjdżanie Garry Kasparov.

2. Największa liczbę partii symultanicznych rozegrano w Indiach w grudniu 2010 roku, 1024 mistrzów szachowych stanęło do jednoczesnego boju w symultanach z 20480 szachistami. Wśród nich byli celebryci, ministrowie i politycy. Najliczniejszą jednak liczbę stanowili uczniowie szkół których było 11 tysięcy. W Indiach szachy są popularną dyscypliną sportu między innymi ze względu na sukcesy jakie odnosił i nadal odnosi hinduski super-arcymistrz Vishy Anand.

3. Najdłuższa partia turniejowa rozgrywana klasycznym tempem miała miejsce w Belgradzie w 1989 roku Ivan Nikolic i Goran Arsovic zagrali partię liczącą 269 posunięć trwała ona ponad 20 godzin i zakończyła się remisem.

4.Najkrótsza rozstrzygnięta partia turniejowa rozgrywana przez szachowych mistrzów liczyła zaledwie 3 posunięcia:

1.d4 Sf6
2.Gg5 c6
3.e3 Ha5+
0-1

Białe poddały gdyż tracą one gońca. Djordjevic – Kovacevic, Biała Cerkiew 1984.

5. Najkrótszą partią rozegraną przez amatorów jest tzw. „mat głupca”, liczyła ona tylko dwa posunięcia:

1.f3  e5
1.g4  Hh4#

6. Najpóźniejsze posuniecie będące biciem miało miejsce w czasie Mistrzostw Świata Juniorów w Sztokholmie w 1969 roku, w partii Rogoff – Williams białe po raz pierwszy zabiły dopiero w 94 posunięciu.

7. Najdłuższy szachowy mecz korespondencyjny rozpoczęto w 1946 roku, grali ze sobą dwaj zawodnicy z Republika Południowej Afryki Reinhart Straszacker i Hendrik Roelof van Huyssteen. Mecz liczył 112 partii a skończyła go śmierć Straszacker’a w 1999 roku. Trwał on więc nieprzerwanie 53 lata, jego wynik był remisowy.

8.Największa figurę szachową wykonał w 2003 roku Szwed Mats Allanson,  jego król mierzył 4 metry wysokości i miał średnicę u podstawy- 1.4 metra.

9.Największy sieciowy komputer grający w szachy uruchomiono w 2004 roku . Arcymistrz duński Peter Heine Nielsen zagrał partię z komputerem o nazwie ChessBrain (z ang. szachowy mózg), złożonym z 2070 pojedynczych komputerów połączonych w sieć, zlokalizowanych w 56 krajach. Partia po 34 posunięciach zakończyła się remisem.

10. Najmłodszym zawodnikiem ,który uzyskał tytuł arcymistrza jest Sergiej Karjakin (Ukraina), zdobył on go w 2002 roku mając zaledwie 12 lat i 212 dni.

11. Największą liczbę autografów na książkach w czasie jednej sesji złożył były Mistrz Świata Anatolij Karpov w czasie festiwalu szachowego w Meksyku w 2006 roku. Książkę pt.”Droga której bym sobie życzył” , podpisał 1951 razy.

12. Największy komputer skonstruowany do gry w szachy powstał w USA na początku lat 90-tych XX wieku. Deep Blue bo tak brzmiała jego nazwa był maszyną wielkości sporej szafy o wysokości dwóch metrów i masie 1400kg,  wewnątrz mieściło się 480 procesorów, zdolnych do analizowania około 200 milionów pozycji na sekundę. Ten superkomputer szachowy w 1997 roku pokonał w  meczu złożonym z sześciu partii  ówczesnego Mistrza Świata Garry Kasparova.

13.Najdroższy zestaw do gry w szachy wyprodukowała brytyjska firma Boodles, jest to w zasadzie jubilerskie dzieło sztuki w skład którego wchodzą złoto i platyna  jako elementy konstrukcji oraz diamenty, szafir , rubiny i perły. Całość jest warta prawie 10 milionów dolarów.

14. Największa liczbę symultanicznych  partii na ślepo rozegrał Janosz Flesh (Węgry) w 1960 roku, grając bez patrzenia na szachownicę z 52 przeciwnikami.

15.Największą liczbę partii turniejowych bez przegranej pod rząd osiągnął  Michaił Tal pomiędzy październikiem 1973 roku a tym samym miesiącem rok później rozegrał  94 partie w żadnej nie przegrywając.

16. Najdłuższą serią wygranych w super-turniejach szachowych może poszczycić się Garry Kasparov, który w latach 1981-1990 odniósł zwycięstwo w 15 takich turniejach.

17. Największą przewagę nad drugim w kolejności zawodnikiem na liście rankingowej osiągnął Bobby Fisher na liście FIDE z lipca 1972, uzyskał wówczas 2760 punktów Elo, o 125 więcej od Borysa Spasskiego.

18.Najlepszy wynik w symultanie osiągnął w 1922 roku ówczesny Mistrz Świata José Raúl Capablanca, który grając jednocześnie ze 103 przeciwnikami wygrał 102 partie a tylko jedna zremisował.

19. Najgorzej w symultanie spisał się Joe Hayden (USA), który w 1977 roku chciał pobić rekord Stanów Zjednoczonych w partiach symultanicznych który wówczas wynosił 180 partii, niestety przybyło tylko 20 zawodników. Hayden przegrał 18 partii, jedną wygrał gdyż przeciwnik się poddał znudzony oczekiwaniem, zaś drugie zwycięstwo odniósł partii z własną matką.

20. Pozycję z największą liczbą możliwych posunięć skomponował wybitny chorwacki problemista Nenad Petrović.

Białe mogą wykonać w tej pozycji 218 dowolnych posunięć. Pozycja jest legalna czyli możliwa do uzyskania w regularnej grze.

21. Najwyższy ranking Elo jak dotąd osiągnął w 1999 roku Garry Kasparov- 2851.

22. Wśród kobiet ten rekord należy do węgierskiej szachistki Judit Polgar, która w 2005 roku uzyskała 2735 punktów Elo.

24.Najwięcej hetmanów bo aż sześć pojawiło się w regularnej udokumentowanej partii turniejowej Szalanczy – Nguyen w  Budapeszcie w 2009 roku, królowe w takim komplecie rządziły szachownica przez 7 posunięć, po 10 następnych podpisano remis przez wieczny szach.

25. Największa liczba bezpośrednio po sobie następujących szachów miała miejsce w partii Zarrouati – Brauckmann  rozegranej w Tuluzie w 1990 roku.

W partii nastąpiło:

27…Sg4+
28.Kxf3+ Sde5+
29.Wxe5+ Sxe5+
30.Hxe5+ i po
30…Ge6 31.Gxe6 Wh5 32.Gf5+ Kf8 i czarne poddały.

Jak widać czarne rozpoczęły serią sześciu półruchów w których obie strony zadawały sobie naprzemiennie szachy.

26.Najdłuższa seria bić miała miejsce w partii Blodig – Wimmer, Germany 1988. Trwała ona 17 półruchów.

26.Najpóźniej posunięcie hetmanem wykonano w partii Alvarado – Carvajal, Kostaryka 2001, dopiero

76 ruch był pierwszym posunięciem królowej.

27. Najdłużej niekwestionowanym Mistrzem Świata był niemiecki szachista Emmanuel Lasker, tytuł ten dzierżył nieprzerwanie w latach 1894-1921, wygrywając 7 meczy z pretendentami.

28. Najstarszym szachistom ,który otrzymał za wyniki w grze tytuł arcymistrza był łotewski zawodnik Janis Klovans, który  w 1998 został arcymistrzem mając 63 lata.

29.Najdłuższą partię korespondencyjną grano w latach 1859-1875.Bracia Karl  i Francis Brenzinger grali przez 16 lat, jeden z nich przebywał w tym czasie w USA zaś drugi w Niemczech.

30. Najwięcej arcymistrzów bo aż 204 aktualnie posiada Rosja, Polska zajmuje w tym zestawieniu 13 miejsce z 32 zawodnikami legitymującymi się tym tytułem.

31. Za największy błąd szachowy wszechczasów niektórzy uważają podstawienie mata w jednym posunięciu przez byłego Mistrza Świata Vladimira Kramnika w głośnym meczu z programem szachowym Deep Fritz w Bonn (Niemcy) w 2006 roku.

32. Najmłodszym niekwestionowanym Mistrzem Świata został Garry Kasparov, który po raz pierwszy sięgnął po ten tytuł w 1985 roku mając zaledwie skończone 22 lata

33. Największy rozłam w świecie szachów miał miejsce w 1993 roku kiedy to Kasparov niezadowolony z warunków finansowych jakie FIDE zaproponowała w meczu z Nigelem Shortem, założył własną organizację Stowarzyszenie Zawodowych Szachistów, która korzystając z pomocy sponsorów zorganizowała ten mecz bez udziału FIDE. Od tego czasu wyłanianych było dwóch Mistrzów Świata. Dopiero w 2006 roku rozegrano mecz unifikacyjny w którym Vladimir Kramnik pokonał Veselina Topalova i został jedynym Mistrzem Świata.

34. Największy wpływ na politykę miały szachy w okresie zimnej wojny a zwłaszcza w latach siedemdziesiątych XX wieku, kiedy to poważne sukcesy odnosił Amerykanin Bobby Fisher, przełamując wieloletnią hegemonię szachistów z ZSRR. W meczu stulecia w 1972 roku pokonał Borysa Spasskiego, co Amerykanie skutecznie wykorzystali w propagandzie antysowieckiej. Kolejnym Mistrzem Świata został jednak Rosjanin Anatolij Karpov co z kolei było tubą propagandowa dla reżimu komunistycznego za żelazną kurtyną.

35. Najmłodszym autorem który napisał swoją książkę szachową był Murray Chandler, jego publikacja „Biały pion w Europie” została wydana w 1975 roku gdy miał on 15 lat.

36.  Najstarsza książka drukowana o treści szachowej „Summa Collationum” pojawiła sie około roku 1470 w Niemczech.

36. Najdłuższy mecz szachowy o Mistrzostwo Świata stoczyli ze sobą Garry Kasparov i Anatolij Karpov w Moskwie w 1984 roku. Regulamin nie ograniczał liczby partii ,zwycięzcą miał zostać zawodnik który jako pierwszy wygra sześć pojedynków. Mecz trwał 5 miesięcy, liczył 48 partii i został przerwany przy stanie 25-23 dla Karpova, uznano go za nierozstrzygnięty ,a kolejny mecz zorganizowano na odmiennych zasadach.

37. Pierwszy klub szachowy powstał w Londynie w 1770 roku jego siedzibą była kawiarnia.

38. Najsłynniejszą partią w której jedna ze stron miała wygraną ale poddała się jest partia Von Popiel – Marco.  Monte Carlo 1902.

W tej pozycji czarne będące na posunięciu poddały się, gdyż stwierdziły ,że nie są w stanie obronić gońca na d4. Jednakże po 36… Gg1!! , to białe mogą z czystym sumieniem złożyć broń

39. Najpopularniejszą odmianą klasycznych szachów są szachy Fishera zwane inaczej szachami 960,
lub szachami losowymi, główna  różnica polega na tym ,że jest losowe ustawienie figur na pierwszej i ostatniej linii w pozycji wyjściowej.

40. Autorem jednego z najsłynniejszych skandali alkoholowych w szachach był francuski arcymistrz rosyjskiego pochodzenia Vladislav Tkachiev, w czasie turnieju w Indiach w 2009 roku. Podczas partii znużony alkoholem nie potrafił zachować pozycji siedzącej, aż w końcu zasnął z głową na szachownicy. Ponieważ  organizatorzy i sędzia nie dali rady go dobudzić przyznano zwycięstwo jego przeciwnikowi. Tkachiev został upomniany, ale pozwolono mu grać dalej w turnieju.

41. Najsłynniejsza afera szachowa związana z niedozwolonym wspomaganiem komputerowym miała miejsce w 2006 roku w meczu o Mistrzostwo Świata pomiędzy Veselinem Topalovem a  Vladimirem Kramnikiem, ten ostatni został oskarżony przez menadżera swojego przeciwnika o wspieranie się programem Fritz w prywatnej toalecie. Toaletę tę więc zamknięto, zaś Kramnik na znak protestu nie przystąpił do następnej partii. Spór w końcu rozwiązano, natomiast Kramnikovi nigdy tego nie udowodniono.

42.Największą liczbę partii w pojedynczej symultanie czyli w grze jednoczesnej rozegrał irański arcymistrz Ehsan Ghaem Maghami, w lutym 2011 roku w Teheranie stoczył 604 pojedynków z których 580 wygrał, 16 zremisował i 8 przegrał.

43. Najsłynniejsza potyczka człowiek kontra maszyna miała miejsce w maju 1997 roku w Nowym Jorku ,szachowy superkomputer Deep Blue pokonał Mistrza Świata Garry Kasparova 3.5-2.5.

44. Autorem najsłynniejszych aforyzmów szachowych był szachista polskiego pochodzenia Ksawery Tartakower, funkcjonuje nawet specjalna nazwa „tartakoweryzmy” dla ich określenia oto kilka z nich:

Niektóre skoczki nie skaczą, lecz kuśtykają

Spokojne posunięcie często działa jak trzęsienie ziemi

Mistrz może czasami zagrać słabo, amator nigdy

Izolowany pionek rozsiewa smutek na całej szachownicy

45. Najwięcej Mistrzów Świata bo aż dziewięciu pochodziło z Rosji byli to: Aleksander Alechin, Michaił Botwinnik, Wasilij Smysłow, Michaił Tal, Tigran Petrosjan, Borys Spasski, Anatolij Karpow , Gary Kasparow oraz Władimir Kramnik.

46. Najkrócej Mistrzem Świata był Michaił Tal zaledwie rok i pięć dni.

47. Najdłużej w blitza grał bez przerwy Mistrz Fide Graham Burgess, który w 1994 roku ustanowił rekord grając 500 partii pięciominutowych przez 3 dni, trzy czwarte z nich wygrał.

48. Największa publiczna biblioteka szachową jest J.G. White Collection  w Cleveland (USA) ,zawiera ponad 32 tysiące pozycji i 6 tys. różnych numerów czasopism szachowych.

49.Najsilniejszy w historii turniej szachowy odbył się w 1996 roku w Las Palmas (Hiszpania) średni ranking wynosił 2756, zwyciężył w nim Garry Kasparov.

50. Najczęściej grywanym w klasyfikowanych turniejach pierwszym posunięciem jest 1.e4